در این راستا فردریک فروبل آلمانی سیستمی از بازیهای آموزشی را برای کودکان ابداع کرد و برای نخستین بار کودکستانی را در سال 1837 در بلانکبرک آلمان بنا نهاد و در سال 1855 اولین کودکستان در آمریکا توسط کارل شورز تاسیس شد.
در نیم قرن اخیر ، آموزش و پرورش پیش دبستانی (کودکستان –مهدکودک )در کشور ما ضرورت پیدا کرد و از سال 1298 در تهران و بعضی از کشورهای دیگر مانند ایران کودکستانهایی تاسیس شد و می توان گفت اولین کودکستان ایران در سال 1303 در شهر تبریز در محله صفی بازار توسط جبار باغچه بان به نام باغچه اطفال تاسیس شد[3] .
در سال 1307 در شیراز تاسیس شد و مخصوص کودکان مرفه بود و اولین امتیازی که از طرف وزارت معارف و اوقاف صنایع مستطرفه برای تاسیس کودکستان ها صادر شد و به نام خانم برسابه هوسپیان در تاریخ 31/4/1310 بود و این سال سرآغاز جدیدی درتاریخ آموزش های پیش دبستانی در ایران بود که مخصوص کودکان 7-4 سال بود که در سال 1335 طبق آئین نامه ای سن کودکان 6-3 سال قید شد و تا سال 1322 کودکستان در ایران وجود داشته است و تا سال 1371 تعداد آنها به 4114 باب رسید و در کشور بنین نیز دوره دو ساله پیش از دبستان که کودک از سن 3 سالگی شروع می کند و تا سن 5 سالگی ادامه می یابد در این دوره مطابق علاقه و استعدادش تحصیل می کند[4].
آموزش و پرورش در مرحله پیش از دبستان از دیر باز در کشور ، بعنوان یک مرحله آموزش مطرح بوده است . یعنی از همان زمان که برنامه ریزی در امر تعلیم و تربیت کودکان در دوره دبستان به طور جدی مورد توجه قرار گرفته مساله تعلیم و تربیت کودکان در سالهای اولیه پیش از دبستان که باید آن را سالهای سازندگی و تشکیل دهنده بسیاری از صفات و خصوصیات کودک نامید نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است با توجه به اینکه انسان اولین ارتباط اجتماعی خود را با محیط اطرافش از دوران طفولیت آغاز می کند و اولین درسهای زندگی فردی و اجتماعی را در این سن می آموزد . لذا این سن ضرورت توجه بیشتر را می طلبد و هویدا است ذهن کودک همانند زمین مساعدی است که تاکنون کشتی در آن صورت نگرفته و بذری افشانده نشده است . بنابراین در چنین زمین مساعدی هر بذری که افکنده شود پاسخ می دهد و زمینه رشد آن با توجه به توانایی هایش فراهم می شود و حاصل این بذر تا پایان عمر در مزرعه ذهن کودک باقی می ماند و فرد از آن تاثیر می پذیرد و بر اساس آن عمل می کند و تغییر بنیادی آن بسیار مشکل و در مواردی غیر ممکن است . بنابراین برای اینکه کودک در مسیر صحیح تربیتی قرار گیرد باید آموزش او را از همان دوران کودکی آغاز کرد لیکن رشد روزافزون صنعت و جامعه صنعتی و تنگناهای اقتصادی موجب شده تا آنچنان که باید و شاید مسئولان با این موضوع برخورد جدی ننمایند . نگاهی گذرا به تغییر و تحولات آموزش و پرورش پیش از دبستان در طول بیش از نیم قرن گذشته نشانگر این است که وجهه نظرهای شخصی در این امر بیش از حقایق علمی و عینی و مسلم و غیر قابل انکار موثر بوده است .
در طول تاریخ نگرش اندیشمندان درباره مقام محیط و جایگاه آموزش کودکان متفاوت بوده است . زمانی کودک مینیاتور افراد بزرگسال تلقی می شده و زمانی دیگر این اندیشه رواج داشته که کودک یک بزرگسال کوچک نیست بلکه به خودی خود اهمیت و ارزش دارد و از این رو باید نیازهای او را دریافت و در جهت ارضای آنها کوشیده ولی آنچه مهم است این است که آموزش و پرورش در دوره های پیش از دبستان خود مرحله ای است که برای رشد قوای جسمانی ، ذهنی ، عاطفی ، اعتقادی و اجتماعی کودک ضرورت دارد و از این می خواهیم بررسی نماییم که آیا دوره پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد؟
اهمیت و ضرورت موضوع
اهمیت آموزش در دوران کودکی از دو جنبه مورد نظر است یکی حساسیت و سهولت اثر پذیری کودکان از محیط های آموزشی و دیگری دوام تاثیرات عمیق یادگیری ها در این دوران .
و اهمیت این نوع آموزش در دوران اولیه کودکی به حدی محسوس و شایان توجه است که در آیات ، احادیث ، پژوهشهای علمی و برنامه های آموزشی مراکز پیش دبستانی کاملاً هویدا است و جان آموس کمینوس معتقد است که آموزش و پرورش در سالهای اولیه کودکی به بهترین وجه صورت می گیرد و تنها در صورت برخورداری از چنین آموزشی ، موقعیت های بعدی امکان پذیر است .
از آنجا که بین رشد هوشی و تجارب اولیه کودکان رابطه وجود دارد مثلاً بنجامین بلوم معتقد است که حدود 50% از رشد هوشی بین زمان تولد تا 4 سالگی ، حدود 30% ، بین سنین 4 تا 8 سالگی و 20% باقی مانده بین 8 تا 17 سالگی شکل می گیرد و لذا بایستی به دوران کودکی توجه خاص مبذول داشت پرواضح است که وجود مراکزی برای آموزش در سنین اولیه 6-3 سالگی با توجه به اهمیت آن در مراحل بعدی آموزش ضروری است و برطرف نمودن نیازهای فردی کودکان نیز از نقطه نظر حسی ، حرکتی ، عقلی ، اجتماعی وجود این مراحل را الزامی می کند .
در مطالعه حاضر سعی بر آن است که تاثیر گذرانیدن دوره پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه اول دبستان مورد بررسی قرار گیرد اما از آنجائیکه پیشرفت تحصیلی متاثر از عوامل فردی و خانوادگی ، اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی است . لذا در حد توان تاثیر متغیرهای دیگری در کنار گذراندن دوره پیش دبستانی مورد بررسی قرار گرفته است .
از این رو هدف کلی از این تحقیق بررسی رابطه بین متغیر گذراندن دوره پیش دبستانی و ویژگی های هوش ، آموزش ، خانواده دانش آموزان بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول است .
با توجه به اهمیت مسئله یکی از تکالیف اساسی ما آن است که بر کیفیت و ثمربخشی عمومی که دوره پیش دبستانی و دبستانی مهم ترین بخش آن است تاکید می کنیم .
اگر به این مسئله نیز توجه کنیم که اکثریت بزرگی از کودکان دوره پیش دبستانی و دبستانی ما متعلق به گروه های محروم تر فرهنگی – اجتماعی هستند . ضرورت بهسازی و تحول آن در آموزش و پرورش و برنامه ریزی های آموزشی و پرورشی کودکان دیگر ندارد لیکن باید عمدتاً بر کاهش نکات فرهنگی بین گروههای مختلف اجتماعی جذب کلیه کودکان پنج ساله محروم برای گذراندن یک تا دو سال دوره آمادگی و آموزش مهارت های اساسی و زبان آموزی و مفاهیم اولیه پایه ای ارتباط و همکاری مستمر مدرسه با خانواده های این کودکان و بهینه سازی فرهنگی و اجتماعی آنان مبتنی باشد .
کودکان خانواده های محروم غالباً تجارب کافی و مناسب عاطفی و زبانی و شناختی و اجتماعی برای موقعیت در دبستان را ندارد .برنامه ریزی علمی با توجه به اینکه هنوز کودکستانها جای واقعی خود را در جامعه نیافته اند و دولت نیز قصد دارد که دوره آمادگی را اجباری کند و یقیناً این تصمیم باعث بالارفتن هزینه ها خواهد شد و کودکان که از سن شش سالگی واجب التعلیم می شوند و بایستی وارد کلاس اول دبستان شوند از سن پنج سالگی بطور اجباری وارد کودکستانها می شوند و از سن پنج سالگی تحت تعلیم و تربیت قرار گیرند .
این تحقیق بر آن است که نشان دهد که بین کودکانی که دوره آمادگی را طی کرده اند از نظر :
الف) وظایف و هدف های مربوط به مهارت های خودیاری شخص
ب) هدف ها و وظایف مربوط به دریافت تصور صحیح از خود
ج) وظایف و هدف های ارتباط اجتماعی
د) وظایف و هدف های مربوط به رشد زبان
ه) آشنایی با طبیعت و مواد
و) وظایف و هدف های آموزشی و آمادگی برای یادگیری .
با کودکانی که دوره آمادگی را طی نکرده اند تفاوتی وجود دارد یا خیر و اگر وجود دارد رابطه مستقیم یا معکوس دارد .
ویژگی های رشد در کودکان پنج تا شش ساله
دوره یک یا دو ساله آمادگی می تواند این کمبود ها را تا حد زیادی جبران کند ایجاد فرصت های مناسب تربیتی و اجتماعی در سالهای پنجم و ششم زندگی این کودکان می تواند نهایتاً به شکستن دوره عیوب فرهنگی کمک می کند . این فرصتها موجب می شود که کودکان با بهره گیری از موقعیت هایی در جریان آموزش خود به دست می آورند ، تلقی ها و دیدگاه های مثبتی درباره زندکی روزمره و فعالیت های خویش در مدرسه پیدا کنند .
تحقیقات نشان داده است که اگر بخواهیم افرادی خلاق ، نوآور و سازنده تربیت کنیم باید از نخستین سالهای زندگی آغاز کنیم وگرنه به افرادی تعلیم آموزش خواهیم داد که دانسته های نسل های پیش را تکرار می کنند .
همانطور که از عنوان تحقیق بر می آید هدف به دست آوردن اطلاعات در زمینه دوره آمادگی را بر پیشرفت تحصیلی مورد بررسی قرار دهد و اینکه شاید بیشترین ضرورت اجرای این تحقیق این است که بتوان برای این مسئله که منظور کردن دوره کودکستان در برنامه تحقیق این است که بتوان برای این مسئله که منظور کردن دوره کودکستان در برنامه رسمی تا چه اندازه ای ضروری است ، پاسخی یافت . برخی از کارشناسان تعلیم تربیت بر این اعتقاد هستند که آموزش یک یا دوساله قبل از دبستان در توسعه خزانه لغوی کودکان با ایجاد مفاهیم اساسی و قدرت بیان بسیار موثر است و کسب این فضیلت ها یعنی فصاحت نسبی در کلام و استعمال سریح مجموعه وسیعی از لغات این کودکان را به هنگام ورود به مدارس ابتدایی نیست به هم کلاسی هایشان از این مزیت برخوردار نبوده اند در مقامی ممتاز قرار می دهند.
این امتیاز احتمالاً تا آخر سالهای تحصیل حفظ خواهند شد. لذا ما با اجرای این تحقیق مسئله را در قالب علمی مورد بررسی قرار داده و به صحت و سقم آن پی خواهیم برد.
با گسترش روان شناسی خصوصاً روان شناسی کودک، مسئله آموزش های قبل از دبستان و تاثیر آن بر رشد ذهنی و پیشرفت تحصیلی مورد توجه جدی دست اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گرفته است که ظهور فراتری تحت عنوان کودکستان و تشکیل دوره آمادگی یک ساله و مهد کودک از نتایج این توجه بوده است.
تغییرات فرهنگی و اجتماعی پیدایش نیازهای جدید نظام آموزشی کشور متحول ساخته است.
آموزش و پرورش پیش دبستانی نیز به موازات تغییرات فرهنگی و اوضاع اجتماعی و سیاسی کشور دست خوش دگرگونی گردیده است تا آنجا که زمانی آموزش وپ رورش پیش دبستانی آنقدر کم اهمیت تلقی می گردد که تحت تاثیر سلیقه های شخصی قرار بگیرد و گاهی موضوع گسترش زبان آموزی در مناطق دوزبانه کشورمان به حدی مورد توجه قرار می گیرد که آموزش قبل از دبستان هسته اصلی برنامه آموزش ابتدایی را تشکیل می دهد.
اگرچه دوره آمادگی و بطورکلی مراکز پیش دبستانی نقش بسزایی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان داشته است به دلیل محدودیت های اقتصادی و اجتماعی نیروی انسانی و کمبود مکان و افزایش رشد جمعیت واجب التعلیم و ثبت نام کنندگان در پایه اول ابتدایی این نظام آموزشی نتوانسته است فراگیر شود نتایج حاصله به دست اندرکاران آموزش و پرورش در امر سرمایه گذاری بیشتر و توسعه این گونه دوره های آموزشی کمک خواهد کرد.
از اهداف مهم هر نظام آموزشی پیشرفت تحصیلی بیشتر و کم کردن اثرات افت تحصیلی است .
اگر این مراکز مثمر ثمر باشند می توان از آنها به عنوان یار و یاور آموزش وپ رورش در جهت پیشبرد و اهداف نظام آموزشی یاد کرد . در غیر این صورت آنها را از میان بردارند و عمر کودکان را به نحوی تلف نکنند و همچنین از به هدر رفتن این همه هزینه و امکانات جلوگیری شود.
اهداف تحقیق
هدف: بررسی تاثیر آموزشهای پیش دبستانی بر میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه اول ابتدائی
اینکه آیا وجود این دوره لازم و ضروری است و می بایست سرمایه گذاری بیشتر کرد یا آن را متوقف ساخت خصوصاً اینکه اکنون دولت قصد گسترش این دوره را دارد. آیا این امر در راستای تحقق اهداف آموزش و پرورش است ؟ و بدین طریق فرزندان این مرز و بوم بهتر می توانند به اهداف آموزش و پرورش برسند.
پس می توان هدف را به شرح ذیل نام برد:
بررسی تاثیر مراکز پیش دبستانی بر معدل درسی دانش آموزان.
فرضیه تحقیق
1- بین آموزش پیش دبستانی و آمادگی کودکان به فراگیری بیشتر مفاهیم در سال اول ابتدائی رابطه وجود دارد .
2- آموزش و پرورش، پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد.
تعریف متغیرها
1- پیش دبستانی:
یک واحد تدبیر است که بوسیله یا با اجاره وزارت آموزش و پرورش برای تربیت کودکانی که در پیش دبستانی از ورود به دبستان هستند تاسیس می شوند.
2- آموزش پیش دبستانی:
فراهم کردن محیط و فرصت های برابر برای کمک به رشد جسمی، ذهنی، عاطفی شخص و پرورش توانائیها و استعدادهای کودکان و تقویت قوای جسمی آنها برای آماده شدن آنها برای تحصیل در دوره ابتدائی و همچنین آماده کردن برای یادگیری بیشتر و آسانتر مفاهیم آموزشی .
3-عملکرد تحصیلی:
منظور از عملکرد تحصیلی دانش آموز نمراتی است که دانش آموز در امتحانات خردادماه بدست می آورند.
لزوم برداشتی نو و دیدی تازه
به هر حال وقت آن رسیده است که موضوع تعلیم و تربیت ، با همه ابعاد و جوانب گوناگون آن با دیدی تازه و فارغ از پیشه آوریها و افکار و روشهای قبول شده رسمی بررسی شود ، که هدفهای عمده تعلیم و تربیت از وظایفی که مدرسه برای خود قائل شده است تجاوز می کند و به همان نحو آنچه که نام سواد یا آموختن بدان گذاشته اند نیز فقط جنبه ای از پدیدة چند جانبی تعلیم و تربیت را تشکیل می دهد . همه موافقت دارند که هدف نهائی و اصلی ،تعلیم و تربیت انسان است با همة ابعاد گوناگون آن رسالت تعلیم و تربیت ، پروراندن انسان پرسش جوئی است که می خواهد از قیدهای بیشمار و گوناگون وجودی اش رها گردد . راه تکامل همه جانبة خود را هموار سازد . به رموز موقع خردی و اجتماعی خود دو دنیای متغیری که در آن زندگی می کنند تا آنجا که ممکن است آشنا شود . با دنیا و انسانهایش مرتبط گردد ، زندگی دهد ، زندگی کند و زندگی خود و دیگران را با عشق و دانش شکوفائی سازد تعلیم و تربیت جمع پدیده ها و فعالیتهائی است که انسان را در این هزار گرد خلاق یاری می کند . بدو اجازه می دهد تا دنیا را روشن تر و آگاهانه تر بیند و هنر دیدن و عشق ورزیدن و آفریدن ، هنر بودن و زیستن را به او می آموزد و از آنجا که هیچکس جز خود او نمی تواند چنین هدفهائی را تأمین سازد انسان هم یگانه هدف اصلی تعلیم و تربیت است و هم یگانه وسیله آن و نیز با تعلیم و تربیت است که بین این وسیله و هدف ارتباطی متقابل و تأثیر پذیر بوجود آورد تا این دو هیچگاه جدا از یکدیگر جلوه نکنند .
5- آموزش و پرورش قبل از دبستان در ایران
پیدایش ، پذیرش و رشد بسیاری از مراکز پیش دبستان در کشورهای مختلف در نتیجه نیازهای گوناگون افراد جامعه ، رشد صنعتی ، حضور مادران در کارگاههای تولیدی فقر فرهنگی ، تبدیل خانواده های گسترده به خانواده های هسته ای ، عدم آگاهی والدین به روشهای تربیتی کودک که سبب به وجود آمدن دشواریهای جدید در درون خانواده ها می شود ، صورت گرفته است . در کشور ما نیز کم و بیش این تغییرات سبب شده برای حل مشکلات خانواده ها و جلوگیری از مشکلات تربیتی کودکان خردسال مراکز آموزشی و مراقبتی خاصی تشکیل شود .
بنابراین آموزش و پرورش پیش از دبستان در کشور ما نیز در نتیجه نیازی اجتماعی و اقتصادی شکل گرفته و امروز با توجه به تحقیقات و نظریه های بسیاری از صاحبنظران امر آموزش و پرورش ، مسأله ضرورت آن مطرح شده و این آموزشها از شناخت و اهمیت روز افزونی بر خوردار گردیده است .
از سال 1298 در تهران در بعضی از شهرهای ایران ، مسیولزهای مذهبی و اقلیتها کودکستانی را تأسیس کردند و در امر مراقبت از کودکان تلاشهایی ابتدیی داشتند . از جمله خانم مسروژیان در تهران و سپس خانم خانزاریان در تبریز کودکستانها و یا محلهایی برای نگهداری اطفال و کودکان دایر کردند که اکثر آنها مربوط به خانواده های اقلیتهای مذهبی بودند .
اولین کودکستان در ایران در سال 1303 در شهر تبریز در محله صفی بازار توسط صبار باغچه بان به نام باغچه اطفال تأسیس شد وی در سال 1307 شمسی نیز کودکستان دیگری تأسیس کرد . البته کودکان خانواده های مرفه به خصوص کارمندان عالی رتبه به کودکستان مزبور می رفتند و بازیها و مراقبتهای گروهی را تجربه می کردند . با استقبالی که از این کودکستانها به عمل آمد ، طی مدت کوتاهی در تهران ،
پاره ای از شهرهای بزرگ از اسلوی بخش خصوصی کودکستانهایی افتتاح شد که با برنامه های ساده ای از قبیل بازیهای مرسوم آمزش مقدماتی ، خواندن و نوشتن ، نقاشی ، عروسک بازی و ... در جلب رضایت خانواده ها تلاش می کردند .
در 27 بهمن ماه 1303 ، شورای عالی فرهنگی ، آئین نامه مکتب خانه را که فقط در تهران قابل اجرا بود ، تصویب کرد . در سال بعد یعنی از 29 فروردین سال 1304 نظامنامه مکاتب تهران بود . اگر چه همان طور که خواندید در سالهای قبل از این تاریخ کودکستانهایی در ایران افتتاح شده بود ، اما اولین امتیازی که از طرف وزارت معارف و اوقاف و صنایع متظرفه برای تأسیس کودکستانها صادر شد بنام خانم برسابه هوپیان در تاریخ 31/4/1310 بود خانم برسابه در یکی از کودکستانها در ایران به صورت پراکنده و خصوصی دوره کار آموزی دیده بود و سال 1310 سر آغاز جدیدی در تاریخ آموزش و پرورش پیش دبستانی بود و طی سالهای قبل از آن سازمانی برای ، آموزش پیش از دبستان به معنی امروزی وجود نداشت .
اولین آئین نامه کودکستانها در سال 1312 به تصویب شورای عالی فرهنگی رسیده که در ماه اول آن ، سن اطفال مورد پذیرش در کودکستانها را 7 ـ 4 سال در نظر گرفته بود . در سال 1334 در وزارت فرهنگ اداره مستقلی برای کودکستانها به تصویب رسید که در آن سن کودکان بین 6ـ3 سال قید شده بود و در سال 1340 این اداره منحل شد و تمام کارهای مربوط به کودکستانها به اداره کل تعلیمات ابتدایی محمول گردید . لازم به ذکر است که در سال 1340 از سوی دولت تلاشهای بیشتری و مستمری برای ایجاد کودکستانها آغاز شد و با ایجاد کودکستانهایی در سایر شهرها ، کودکان خانواده های طبقه متوسط را زیر پوشش قرار داد . در این سال آموزش و پرورش پیش از دبستان از توجه و تحرک چشمگیر بخش خصوصی و دولتی برخوردار گردید و با نیازی که به امور تربیت مربی برای کودکستان و مهدهای کودک احساس شد ، و در این راه نیز تلاشهایی آغاز گردید . تأسیس شورای کتاب در سال 1341 و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال 1345 با هدف عمدة کوشش در راه بهبود کیفی کتابهای کودکان پیش از دبستان و دبستان نیز در افزایش توجه به آموزش کودکان سهم مؤثری داشته است . به هر حال تأسیس در سال 1322 در سراسر کشور فقط 7 کودکستان وجود داشت و از سال 1331ـ1322 یعنی در طول 9 سال تعداد به 74 و در سال 51ـ1350 به 431 افزایش یافت .
در سال 1346 به منظور تربیت نیروی انسانی برای این گونه مراکز ، آموزشگاههای کودکیاری آغاز به کار کردند که البته اساسنامه و برنامه های دروس آموزشگاهی کودکیاری در سال 1345 به تصویب شورای عالی فرهنگی رسید و چند سال بعد نیز برخی از دانشکده های تربیتی رشتة مربی کودک و آموزش وپرورش پیش از دبستان را دایر نمودند که از آن جمله مدرسه عالی سفیران و دانشگاه ابوریحان تلاشهای مستمری در این جهت مبذول داشتند.
در سال 1350 اداره کل تعلیمات ابتدایی به دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدایی تغییر نام داد و واحد کودکستانها مسئولیت طرح و برنامه ریزی آموزشی و پرورش پیش از دبستان را عهده دار شد.
در سال 1354 ، با توجه به توسعه کودکستانها و تربیت مربی کودک ، دفتر برنامه ریزی آموزش ابتدایی به دفتر آموزش کودکستانی و ابتدایی تغییر نام یافت و بالاخره در سال 1359 در اداره کل و سپس در دفتر آموزش عمومی ادغام شد . هچنین در اینجا باید اشاره کرد که بر طریق آخرین آئین نامه کودکستانها که در سال 1349 به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش رسید و اجازه تشکیل کلاسهای آمادگی ضمیمه دبستان را داده بود سن کودکان کودکستانی 6ـ3 سال تعیین شد . در سال 1353 وزارت آموزش و پرورش طی بخشنامه ای اصلاحاتی در مواد آیین نامه مذکور صورت داد که براساس آن فقط کودکان 5 سال تمام حق ثبت در کلاسهای کودکستان را داشتند که تا به امروز ادامه دارد .
صدور امتیاز تشکیل کلاسهای آمادگی برای نگهداری کودکان زیر سه سال و یا به صورت شبانه روزی وجود داشت که بنام پانسیون و مهد کودک خوانده می شدد و امتیاز این گونه مراکز را اتاق اصناف صادر می کرد.
سازمان بهزیستی فعلی با اغلال سازمان زنان ، سازمان ملی رفاه خانواده، سازمان تربیتی ، شهرداری تهران ، انجمن ملی حمایت کودکان از سال 1359 شکل جدید به خود گرفت و از سالهای 1355 در امر نگهداری کودکان توجهات روز افزونی مبذول داشت . در راستای هدفهای جدید اجازه تأسیس پانسیونها و مهد کودک به عهده سازمان بهزیستی محول شده است.
البته باید اضافه کرد که از سال 1354 در وزارتخانه های مختلف نیز مهدهای کودک دایر شد که ضوابط آنها از طرف سازمان زنان ایران اعلام شده بود .
در سال 1356 نیز به منظور تشکیل مهد کودک و نگهداری کودکان زنان مشاغل ، بودجه ای در کلیه وزارتخانه و سازمانهای دولتی پیش بینی شد و سازمان زنان مسئولیت تشکیل و نظارت بر آنها را بر عهده داشت که بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی و ادغام سازمان زنان این وظایف به عهده سازمان بهزیستی کنونی واگذار شد.
در مرداد ماه 1358 هیأت وزیران جمهوری اسلامی ایران هر کارخانه ای و یا کارگاهی را که زنان کارگر آن حداقل صاحب ده کودک بودند ،موظف به تأسیس مهد کودک در آن واحد کرد و در سال 1366 نیز سازمان بهزیستی کشور به عنوان مرجع رسمی در امور نظارت بر اداره امور و برنامه ریزی مهدهای کودک به شورای عالی فرهنگی معرفی شد . هم اکنون انواع مهدهای کودک تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور اعم از مجتمعهای خدمات حمایتی ، مهدهای کودک مجتمعهای خدمات بهزیستی روستایی ، مهدهای کودک خصوصی ، مهدهای کودک خودکفا و مهدهای کودک وابسته به مؤسسات دولتی در سراسر کشور فعال هستند و به امر تعلیم و تربیت و نظارت کودکان پیش از دبستان اشتغال دارند .
انواع دوره های پیش دبستانی و ویژگیهای برنامه های آنها
دوره های پیش از دبستان انواع مختلفی دارد وهر کدام از آنها ویژگیهای خاص و برنامه های متفاوت از همدیگر دارند . در اینجا هر کدام را به اختصار توضیح می دهیم:
1ـ مرکز مراقبت های خانگی : این عقیده که خانه اولین و مناسبترین مکان برای مراقبت وآموزش کودکان محسوب می شود و والدین برای فرزندانشان در خانه برنامه هایی تدارک می دیدند . شکی نیست البته دولت تسهیلاتی را برای این مراکز بوجود آورده بود تمام روز فعال هستند و این مراکز از حداقل معیارهای بهداشتی و ایمنی بر خوردار بودند
2ـ مراکز مراقبت روزانه : بیشتر در کارخانه ها ، بیمارستانها ،دانشگاهها ،مدارس دولتی ویا محلهای دیگر برگزار می شد که هم به صورت تمام وقت بود و برای کودکانی که مادرانشان کار می کردند طراحی گردیده که تجارب آموزش فنی ، مراقبت های بهداشتی و پزشکی واجتماعی تدارک دیده شده بود.
11 الی 12 ساعت فعالیت می کردند یعنی از صبح تا 6 بعد از ظهر علاوه بر کودکان پیش دبستانی کودکان سنین مدرسه ای نیز در این مراکز نگهداری میشود . بودجه تسهیلات دولتی نیز برای خانواده های بی بضاعت وجود داشت .
3ـ مهد کودک ها : معمولاً به صورت خصوصی اداره می شوند و یا به صورت تعاونی و اشتراکی فعالیت می کنند و بیشتر در ساختمانهای خصوصی و بعضی از مدارس دولتی قرار دارند . معمولاً برای کودکان سنین 5 تا 5/5 سال به صورت نیمه وقت صبح ها و بعد از ظهر کار می کنند . هدف اینگونه برنامه ها از نظر فلسفه و عقاید زیر بنایی متفاوت است . معمولاً هدف اساسی ، تدارک ، آموزش و پرورش و تغذیه مناسب برای کودکان زیر سن 5 سالگی است که از این طریق نیازهای اجتماعی ، عاطفی و جسمی و ذهنی کودکان را تأمین می کند . بودجه دولتی برای چنین خدماتی فراهم نیست .
4ـ کودکستانها: اینگونه برنامه ها در جهت بر آوردن نیازهای کودکان قبل از ورود به کلاس اول تدارک دیده شده اند بعضی دولتی و عمومی و بعضی خصوصی هستند. کودکستانها معمولاً بوسیله تیم مدارس اداره می شوند و برای کودکان 5 و 6 ساله طراحی شده اند برنامه ها ممکن است نیمه وقت یا تمام وقت باشند. بر ایجاد آمادگی در کودکان تمرکز دارند و عمدتاً هم بوسیله معلمانی که مجوز تدریس دارند و مربیان متخصص اداره می شوند.
5ـ مدارس آزمایشگاهی: به منظور آموزش معلمان و به منظور فراهم آوردن امکانات تحقیقاتی مورد استفاده قرار می گیرند معمولاً دانشجو معلمان از طرف مؤسسات آموزش عالی در این محلها کار می کنند .
6ـ تعاونی های والدین: این برنامه ها رای کودکان دو سال و نیم تا پنج سال است و بوسیله والدین و به منظور صرفه جویی در هزینه ها برای کودکانشان تدارک دیده می شود این برنامه ها دو منظوره بودند و علاوه بر فراهم آوردن برنامه های آموزشی برای کودکان ، آموزشهایی را نیز برای والدین تدارک می بینند والدین در مسئولیت ها و وظایف آموزشی و پرورشی با معلمان و مربیان شریک می شوند و به آنها کمک می کنند و در مقابل معلمان به طرح ریزی و برنامه ریزی و تنظیم سایر امور اشتغال دارند .
7ـ مراکز رشد و پرورش کودک : این مراکز که برنامه هایی چون سر آغاز را شامل می شود از کمکها و تسهیلات دولتی ، ایالتی و یا محلی برخوردارند مقصود از این گونه حمایتهای مالی نیز علاوه بر کمک به والدین نیازمند و اشتغال برای آنها، استخدام و تأمین کار برای معلمان نیز می باشد. مهمترین مقاصد اینگونه مراکز ایجاد برنامه های آموزشی برای کودکانی که از نظر اقتصادی محروم هستند و بتوانند برای موفقیتهای بعدی در مدرسه آمادگی لازم را داشته باشند والدین به عنوان دستیار در کلاسها و یا کمیتهای مشورتی حضور فعال دارند .
8ـ مهد کودک سیار: مهد کودک سیار با حداقل امکانات ایجاد می شود و به راحتی می توان آنرا برچید و در مکانی دیگر راه اندازی کرد که بیشتر هندیان از این روش استفاده و بهره می گرفتند .
اهداف آموزش و پرورش قبل از دبستان
آموزش و پورش پیش از دبستان عبارت است از آموزشی که از زمان تولد آغاز شده و تا شروع اولین کلاس رسمی دبستان در پایان ششمین سال زندگی کودک ادامه می یابد.
تحقیقات گسترده علمی ثابت کرده اند که 6 سال اولیه زندگی از لحاظ رشد هوش و شکل گیری شخصیت دورانی سرنوشت ساز است و به همین لحاظ از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد . در بسیاری از فرهنگهایی از جمله فرهنگ ما پدر و مادر مسئولیت و نقش بسیار مهمی در تربیت کودکان خود دارا می باشند . شکی نیست که دامان مادر و خانواده می توانند بهترین مربی و محیط تربیتی باشد ولی در جهان صنعتی امروز این امر بخوبی تحقق نمی یابد اشتغال مادران و عدم آگاهیهای والدین از نیازهای کودک در هر دوره از رشد ضرورت وجود دوره و محیطهای آموزشی پیش از دبستان را روشنتر می نماید. ولی این دوره ها باید بر مبنای صحیح و اهدافی مشخص پایه گذاری شود اهداف اساسی مورد نظر در این دوره عبارتند از:
1ـ رشد بدنی و اعمال حسی و حرکتی : در این زمینه مهارتهای لازم بدنی و تحرک و جنب و جوش و همچنین مراقبتهای بهداشتی و توجه به تغذیه مطرح است.
2ـ رشد اجتماعی کودکان : همکاری با دیگران و شرکت در فعالیتها و بازیهای گروهی احترام به حقوق همنوعان و احساس مسئولیت بعنوان یک عضو مؤثر در گروه همچنین سازگاری اجتماعی در محیط و آموزش مفاهیم ساده دینی و تقویت اعتقادات معنوی و اخلاقی بیشتر مد نظر است .
3ـ رشد ذهنی و عقلانی کودکان با حس کنجکاوی کودک توانایی استدلال ، پیدا کردن راه حل مشکلات ساده ، کاربرد واژه های تازه ، در فعالیتهای روزمره، شناسایی محیط اطراف ، تمیز پدیده های ساده علمی ، رشد خلاقیت توانایی و آمادگی ذهنی لازم برای مراحل بعدی آموزش از جمله اهداف این دوره است .
4ـ رشد عاطفی کودکان ، ایجاد ارتباط عاطفی مطلوب ، احساس امنیت ، ابراز احساسات خود به طور طبیعی ، مهار جنبه های هیجانی و افراطی کودک و در پایان کودک را بعنوان یک کل در نظر گرفت و جنبه های مختلف او را رشد داد تا به طور طبیعی بر همدیگر تأثیر بگذارند .
داشتن اهداف فوق ایجاد برنامه های لازم آموزشی را سهل تر می سازد و در وقت و انرژی مربی و کودک صرفه جویی کرده و مفید ترین برنامه را می توان هدایت و تحقیق بخشید .
دورة اساس یا قصد کلی دوره پیش از دبستان
در نظام جدید آموزش و پرورش نخستین مرحله از آموزش و پرورش عمومی اساس نام دارد . طول آن دو سال و گذراندن آن برای همه نوع آموزان 5/5 سال تمام اجباری است مرحله اساس شالوده و پا به ساختمان و بنیان آموزش و یا تعلیم و تربیت است و یکی از حساسترین و مهمترین مراحل آن است در نظام جدید چنین فرضی شده که اساس به منزله شالوده ساختمانی است که اگر سستی های زمینه را برطرف کرد می توان بنای مستحکمی بر آن استوار کرد . مهمترین دلایل ایجاد مرحله اساس به طور خلاصه این است که :
الف : بنابر یافته های روان شناسی رشد و تربیت در سنین 6 و 7 سالگی مرحله حساس و تعیین کننده است در این مرحله رشد سریع ادراکی کودک ایجاب می کند که در قالب روشهای مناسب ، آموزشهای بنیادی به وی داده شود .
ب : در محیط ایران با تنوع فرهنگی و تفاوتهای اجتماعی و اقتصادی روبرو هستیم و لذا نو آموز در بدو ورود به مدرسه با مشکلات متعددی روبرو شود که راه پیشرفت تعلیم و تربیت مناسب را ببندد و افت تحصیلی را به همراه می آورد وجود یک مرحله آموزش و پرورش جبرانی در ابتدای تحصیل خصوصاً برای اقشار محروم.
ج : ورود نو آموزان بدون تمهیدات لازم از کانون گرم خانواده به یک محیط خشک و جوی شلوغ مانند دبستانهای فعلی معمولاً همراه با ضایعه است و در حال حاضر بالاترین رقم تکرار و افت تحصیلی در پایة اول ابتدایی متمرکز است و یکی از دلایل آن عدم تجانس محیط مدرسه و خانواده ذکر شده است .
د : علاوه بر حساسیت این مرحله جدا کردن این مرحله از سایر مراحل تحصیلی و توجه بیشتر به کیفیت آموزش و پرورش آن زمینة لازم را برای ایجاد یک پایه قوی در امور تحصیلی آینده نو آموز فراهم می آورد .
هـ : ایجاد دوره اساس فرصت مناسبی است که پیاده کردن اصول تعلیم و تربیت اسلامی و شیوه های جدید آموزشی و استفاده از معلمان واجد شرایط و به کار بستن روشهای مناسب و کار آمد اجرایی و ادرای را تسهیل می کند.
پیشینه تحقیق
کارشناسان مسائل آموزشی ، در ارتباط با آموزش قبل از دبستان و تأثیرات آن در آموزش مرحله دبستانی ، پژوهشها و مطالعاتی انجام داده اند که یکی از محورهای اصلی اینگونه مطالعات و تحقیقات پاسخ به این سوال بوده است که آیا برنامه های آموزشی و دوره های آمادگی اولیه سبب پیشرفت تحصیلی بعدی خواهد بود.
از جمله مطالعاتی که برای رسیدن به پاسخ این سوال صورت گرفته و پژوهش ب رو برنامه های آمادگی هد استارت و فالنرو بوده است .
بنجامین بلوم (1964) و دیکر هانت (1961) با تحقیقات و مطالعات خود نشان دادند که آموزش اولیه از بعضی جهات مطلوب و مناسب زیرا توانمندی کودکان برای یادگیری و رشد پیشرفت واقعی را تحت تأثیر قرار می دهد . یکی دیگر از تحقیقات مورد تصور پروژة آموزش اولیه کلاسهای Kiadus و سوزان گری Susan Gray در سال 1968 است آنها مطالعات دامنه داری درباره کودکان شرکت کننده در آموزشهای قبل از دبستان انجام داده اند .
این تجارب به منظور بوجود آمدن نگرشهای مثبت به پیشرفت تحصیلی و بالا بردن تواناییهای هوش کودک ترتیب داده شده بود .
در پایان دوره نتایج تست هوش حاکی از تغییرات معنی دار بهره هوشی کودکان در کوتاه مدت بود علاوه بر آن تستهای آمادگی خواندن زبان و تجارب شخصیتی به سود گروه آزمایش از برتری قابل ملاحظه ای برخوردار بودند.
1) برنامه سر آغاز، که برای رفع محرومیتها و نقایص و مختلف کودکان طبقات محروم آمریکا شکل گرفت.
2) برنامه تکمیلی که به دنبال برنامه های سر آغاز رواج یافت و هدفی چون آموزش کودکان به منظور آماده شدن برای زندگی مدرسه ای در بر داشت.
3) اجتناب از آموزش و پرورش پیش از دبستان و دبستانی (فرخنده مفیدی) انتشارات دانشگاه پیام نور.
ساموئل الکساندر کرک : در تحقیقی 81 کودک عقب ماندة ذهنی 3 تا 6 ساله را در طول زمان بین 3 تا 5 سال مورد مطالعه قرار داد .
در این تحقیق کرک 280 نفر از کودکان گروه آموزشی مراکز عمومی را تشکیل می دادند پس از ترک دوره پیش دبستانی تحت آزمون قرار داد و آنها را زیر نظر گرفت دومین گروه شامل 15 کودک که جلوتر به مدرسة خاص کودکان عیوب ذهنی اعزام شده بودند و به مؤسسه ای مخصوص برای آموزش پیش دبستانی و یا به مؤسسه آموزش و یا به مراکز عمومی رفتند . آنانکه دوره آمادگی را گذرانیده اند نسبت به آنانکه دوره آمادگی را نگذرانده اند از معدل تحصیلی سالانه بالاتر برخوردارند ، انجام شد .
در این فرایند متغیر مستقل دوره آمادگی و متغیر وابسته معدل سالانه و متغیر مزاحم یا ناخواسته میزان سواد والدین در نظر گرفته شد . نتایج بدست آمده از این تحقیق یاد شده این است که دانش آموزانی که دوره آمادگی را طی کرده اند غالباً نسبت به دانش آموزانی که این دوره را طی کرده اند از میانگین تحصیلی سالانه بالاتری برخوردار بوده اند تا دیگر ، سواد والدین به عنوان یک عامل ملاحظه گر نیز کنترل شده نتیجه بدست آمده ای بود که هرچه میزان سواد والدین دانش آموزان بیشتر باشد معدل تحصیلی آنها به همان نسبت بیشتر است تأثیر دوره آمادگی با افزایش پایه های تحصیلی دانش آموزان رو به کاهش می گذارد . یعنی هرچه شاگردان به کلاس بالاتری می روند اختلاف میانگین دوره دیده ها و دوره ندیده ها کمتر می شود دوره آمادگی بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان ، که والدین آنها با سواد هستند یعنی دانش آموزانی که والدین بی سواد داشته اند از آموزش پیش دبستانی بیشتر سود برده اند. بالاخره تأثیر دوره آمادگی بر دروسی چون علوم بیشتر از تأثیر آن بر دروسی نظیر ریاضیات است . 1
تحقیقی دیگر در سال 59 انجام گرفته که نتیجه آن بدین شرح بوده است .
اولاً: پیشرفت تحصیلی کودکان که دوره آمادگی را دیده اند در دروسی چون ریاضیات ، علوم و ادبیات نسبت به کودکانی که دوره را ندیده اند بیشتر است .
ثانیاً: کودکانی که دوره آمادگی را گذرانده اند بیشتر از کودکانی که این دوره را نگذرانده اند در فعالیتهای گروهی شرکت می کنند .
این تحقیق بر روی شاگردان یکی از دبستانهای منطقه 12 تهران انجام شد و تعداد نمونه 200 نفر بودند که صد نفرشان آمادگی دیده و صد نفر دیگر دوره ندیده بودند . در سال 1361 تحقیقی تحت عنوان (نقش سازنده آموزش و پرورش قبل از دبستان در پیشرفت تحصیلی) در تهران توسط آقای عبد ا... عباسی صورت گرفت که در بررسی خود تأثیر مثبت کودکستانها و آموزش پیش از دبستان را در پیشرفت تحصیلی نشان می دهد که از طریق انتخاب نمونه بر روی گروه صورت گرفته است.
در سال 1364 تحقیقی در مورد اثر آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی کودکان در دوره دبستان توسط چندین تن از جمله عباس تشکری ، شهربانو حقیقت ، فریده یوسفی از بخش روان شناسی دانشگاه شیراز بر اساس بودجه تحقیقات ویژه از طرف شورای تحقیقات دانشگاه انجام گرفت که نتایج این تحقیق بدین شرح است :
برتری آزمودنیهایی که برنامه آموزش پیش دبستانی را گذرانده اند بر سایر آزمودنیها که به طور همخوان در همة مقایسه ها و در همة مراحل مطالعه نشان داده شد و وجود تفاوتهای معنی دار در بین دو گروه در اکثر مقایسه های انجام شده نشان دهندة اثرات مطلوب آموزش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی نمرات آنان حتی تا پایان سالهای دبستان است .
یافته ها به روشنی نشان داده است که کودکان طبقات محروم از لحاظ اجتماعی و فرهنگی به نحو چشمگیری از آموزش پیش از دبستان بهره گرفته اند . تفاوت بین این دو گروه در مواردی که احتمالاً خانواده دارای امکانات فرهنگی زیادتری است ، کمتر از مواردی است که این امکانات به طور نسبی کمتر هستند و والدین کم سوادترند . یافته ها نشان داده است که کودکان اقشار محروم بیش از سایرین نیازمند اینگونه امکانات هستند و اثرات بارزتری را از آن می پذیرند .
تحقیق دیگری که در این رابطه صورت گرفته :
بررسی میزان تأثیر کودکستانها در یادگیری دانش آموزان پایة اول ابتدایی در منطقة (رزن ، فامنین ، قهاوند ، کبودر آهنگ) شهرستان همدان بوده است که در این تحقیق از روش همبستگی و همخوانی بین رفتن به کودکستان و یادگیری در سال اول ابتدایی و همبستگی بین موقعیت اقتصادی اجتماعی ، فرهنگی خانواده و فرستادن کودک به کودکستان همچنین همبستگی بین رفتن به کودکستان و یادگیری در زمینه های مختلف صورت گرفته ، نتایج تحقیق بدین صورت بوده است:
1) بین رفاه مادی و رفتن به کودکستان رابطه وجود دارد.
2) بین سواد والدین و رفتن به کودکستان رابطه وجود دارد.
3) بین اشتغال والدین و فرستادن به کودکستان در دو منطقه رابطه وجود دارد.
4) در یادگیری بهتر مفاهیم ریاضی کودکستان رفته ها در سه منطقه موفق ترنشان داده شده اند که این میزان 14% بوده است.
در اردیبهشت ماه 1370 توسط واحد ارزشیابی معاونت آموزش و پرورش 4 (دفتر آموزشی ابتدایی و راهنمایی تحصیلی) طرح پژوهشی تحت عنوان سیری در کلاسهای آمادگی یکماهة مناطق آموزشی دو زبانة کشور به مورد اجراء گذاشته شد . کارشناسان آن دفتر در 15 استان کشور و از هر استان 4 منطقه آموزشی از هر منطقه نیز تعدادی از آموزشگاههایی را که کلاس آموزش یکماهه استانی در آنها تشکیل شده بود مورد بازدید قرار داده و پرسش نامه های نظر خواهی به تعدادی از معلمان و مربیان مربوطه داده شد .
این طرح که به منظور کسب اطلاع از نحوة اجرا و نظر خواهی از معلمان و مربیان کودک در زمینه مسائل و مشکلات موجود در جریان اجرایی برنامه صورت گرفت اگر چه حالت ارزشیابی داشته است با این حال می توان به عنوان اولین قدم پژوهشی در ارتباط با تأثیر آموزشی پیش دبستانی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایه اول از آن یاد کرد . از یافته های بررسی فوق الذکر این است که:
اکثر معلمان و مربیان به تأثیر زیاد این کلاسها در پیشرفت تحصیلی اشاره داشته اند و درصد قابل توجهی نیز تأکید کرده اند که کلاسها تا حدودی مؤثر بوده است.
در سال 1371 نیز تحقیقی تحت عنوان تأثیر روند افزایش بین کودکان برای استفاده از آموزش رسمی ، توسط آقای دکتر حسن پاشا شریفی ارائه شد که نتایج حاصل در ارتباط با بررسی سایر عوامل مؤثر در آمادگی پیشرفت تحصیلی و سازگاری عاطفی ـ اجتماعی دانش آموزان که بررسی تأثیر آموزش پیش دبستانی شغل و تحصیلات والدین در آمادگی کودکان برای ورود به نظام آموزش رسمی در مورد گروه نمونة تهران است مشخص شد که:
1ـ آموزش و پرورش پیش دبستانی در سطح آمادگی ، پیشرفت تحصیلی و سازگاری عاطفی ـ اجتماعی دانش آموزان بیشترین تأثیر را دارد.
2ـ بعد از آموزش پیش دبستانی ، تحصیلات والدین در آمادگی ، پیشرفت تحصیلی و سازگاری عاطفی ـ اجتماعی دانش آموزان تأثیر دارد.
3ـ شغل والدین به ویژه پدر ، پس از عامل تحصیلات والدین نقش مهمی دارد.
ارتباط تحصیلات مادران کارمند و غیر کارمند با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی تحقیق دیگری است که توسط آقای محمد علی پرویزیان در سال 1371 در شهرستان اراک انجام گرفته است .
تحقیق دیگری در سال 1373 تحت عنوان :
تأثیر گذاردن دورة پیش دبستانی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان سال اول ابتدایی شهرستان اندیمشک توسط فرانک مهرگان و بدیعه پور صدامی انجام شده است که نشان می دهد :
1)بین معدل دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند و افرادی که نگذرانده اند ، تفاوت معنی داری وجود دارد .
2)بین تحصیلات والدین و گذراندن و نگذراندن دوره کودکستان همبستگی معنی داری وجود دارد .
تحقیق دیگری در این زمینه تحت عنوان : (تأثیر آموزش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پایة دوم ابتدایی در شهرستان بم) در سال تحصیلی 1378 توسط آقای عباس امیری نیا صورت گرفت که یافته ها در این تحقیق نشان می دهد آموزشهای پیش از دبستان بر پیشرفت تحصیلی “دختران” بیش از “پسران” تأثیر مثبت داشته اند .
روش تحقیق
این تحقیق بر اساس روش توصیفی از نوع مقایسه ای یا پس رویدادی می باشد و هدف از انجام این روش توصیف عینی ، واقعی و منظم خصوصیات دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند ، به عبارت دیگر ما در این تحقیق خواهیم کوشید تا آنچه را که وجود دارد را بدون هیچگونه دخالت ذهنی خود عیناً نتیجه پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را که دورة پیش دبستانی را طی کرده اند را بدست آوریم .
جامعه آماری
تمامی دانش آموزان پایه اول ابتدایی (دختر) سال تحصیلی 81 ـ 80 شهرستان شهریار جامعه آماری تحقیق را تشکیل می دهند.
روش نمونه گیری (تعیین حجم نمونه)
در ابتدا تعدادی مدارس به صورت تصادفی انتخاب و نمونه گیری شد و انتخاب نمونه با توجه به ملاکهای ذیل بوده است:
1ـ کودکی که آموزش پیش دبستانی را دیده است و یا دوره پیش دبستانی را ندیده است در یک کلاس باشد.
2ـ کودک آموزش دیده و آموزش ندیده از نظر مدرسه ، کلاس و علم شرایط یکسانی داشته باشد.
با توجه به فرضیه های مطرح شده نمونه های متفاوتی انتخاب گردیده است از آنجا که تعداد دبستانهای موجود در شهرستان شهریار ... واحد است. تعداد ... واحد یعنی 10% آن به عنوان نمونه انتخاب گردید و از ... واحد دبستان انتخاب شده ، 25 دانش آموز که دورة پیش دبستانی را گذرانده و 25 نفر دانش آموز که دوره را طی ننموده اند ، انتخاب گردیدند که این حجم نمونه برای مقایسة تأثیر آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی (معدل) است . و از آنجا که از تعداد ... دبستان که در شهرستان شهریار وجود دارد ، ... دبستان پسرانه ... دبستان دخترانه است که از دبستانهای دخترانه 4 واحد به عنوان نمونه انتخاب شدند و شیوه انتخاب مدارس و دانش آموزان به این شکل بوده که نام تمام دبستانها بر روی کاغذهای متساوی الشکل نوشته و با استفاده از شیوة نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و شیوه انتخاب دانش آموزان نیز ضمن مراجعة به مدارس اسامی دانش آموزان را بر روی کاغذهای متساوی الشکل نوشته و تعداد دانش آموزان در هر گروه (پیش دبستانی را گذرانده یا نگذرانده) انتخاب شدند .
ابزار جمع آوری اطلاعات
چون هدف مقایسه تأثیر آموزش و پرورش پیش دبستانی بر معدل دانش آموزان است بنابراین پرونده تحصیلی دانش آموزان که نمرة نوبت سوم آنها مورد نظر بود استخراج گردید.
روش تحلیل داده ها
داده های جمع آوری شده از هر گروه دانش آموزان درجه اول توزیع نمرات قرار گرفت. از آمار توصیفی شامل فراوانی، میانگین، واریانس ، انحراف معیار و نما استفاده گردید و از آمار استنباطی یعنی آزمون t برای تجزیه و تحلیل و معنی دار بودن فرضیات استفاده گردیده است.
روش ارائه یافته ها
یافته های تحقیق به طور کامل در جدول مربوطه در فصل چهارم ارائه شده است.
تجزیه و تحلیل داده ها
فرضیه طرح شده به شرح زیر می باشد:
آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد.
یافته ها نشان می دهد که میانگین معدل دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را طی کرده اند، در کلاس اول ابتدایی 63/19 و میانگین معدل دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را سپری نکرده اند، در کلاس اول ابتدائی 03/19 محاسبه شده است. محاسبات آماری نشان می دهد که تفاوت میانگین نمره دو گروه در سطح خطای 05/0 معنی دار می باشد.
بنابراین با اطمینان 95 درصد می توان گفت که آموزشهای پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی تاثیر مثبت داشته اند.
آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد.
A : معدل دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند.
B : معدل دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را نگذرانده اند.
بحث و نتیجه گیری
دوره پیش دبستانی از مراحل مهمی است که می تواند در تربیت ، آماده سازی و رشد مهارت های اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی کودکان تاثیر بسزایی داشته باشد.
هدف از تحقیق حاضر بررسی میزان تاثیرگذراندن یا نگذراندن دوره پیش دبستانی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان پایه اول ابتدائی شهرستان شهریار در سال تحصیلی 81-80 بوده است. با توجه به فرضیه تعدادی از دانش آموزان که دوره پیش دبستانی را گذرانده یا نگذرانده از تعدادی دبستان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ماده انتخاب گردید و داده های مورد نیاز از دفتر امتحانات و پرونده تحصیلی جمع آوری شد و با استفاده از روش آمار توصیفی و استنباطی و آزمون t تجزیه و تحلیل شد که نتایج بدست آمده بصورت ذیل می باشد:
فرضیه:
آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را دیده اند، تاثیر دارد.
با توجه به نتایج حاصله می توان گفت که دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را گذرانده اند «در عدل بر سایر دانش آموزان برتری » دارند و همچنین معدل دو گروه نیز یعنی میانگین دانش آموزان دوره دیده 63/19 و میانگین گروه دانش آموزانی که دوره را ندیده اند 03/19 می باشد ونیز با استفاده از آزمون t در سطح خطای 05/0 نیز این نکته مشخص گردید که تفاوت مشاهده شده معنی دارد است .
با توجه به جدول (E) مقادیر بحرانی t استیودنت برای آزمون های یکسویه و دو سویه به تعیین ناحیه رد می پردازیم.
مشخص کردن فرضیه:
آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر ندارد.
آموزش و پرورش پیش دبستانی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارد.
با توجه به جدول E چون در سطح 05/0 معادل 67/2 است پس بنابراین فرضیه صفر رد می شود.
با بدست آوردن مقدار t که معادل 72/2 می باشد و با توجه به اینکه در سطح 05/0 معادل 67/2 بیشتر می باشد یعنی 05/0 > t بزرگتر از 67/2 . پس فرضیه صفر رد می گردد یعنی رابطه معناداری بین دو متغیر وجود دارد.
محدودیت های تحقیق
1- کمبود محدودیت زمانی: تردیدی نیست که تحقیق و بررسی پیرامون مسائل و امور انسانی کاری سهل و آسان نیست، بلکه کاری سخت است و نیاز به زمان دارد.
2- تعداد کم آمادگی رفته ها (پیش دبستانی)
3- این تحقیق در دبستان های غیر انتفاعی انجام نگرفته است .
پیشنهادات
1-اجباری نمودن دوره پیش دبستانی با توجه به اهمیت آن برای تمامی کودکان .
2-کمک به مراکز پیش دبستانی از نظر امکانات مالی و منابع آموزشی و کمک آموزشی .
3-مربیان این دوره حتماً آموزشهای لازم را برای دوره پیش دبستانی بگذرانند.
4-توصیه مسئولین به مدیران و مربیان این دوره در جهت اهمیت دادن بیش از حد به کودکان این دوره.
5-توصیه مسئولین به مدیران این مراکز در خصوص همکاری و مساعدت با محققان در این رابطه.
منابع و مآخذ:
1- آدگافور، آموختن برای زیستن، مجید رهنما، سال 1354.
2- اسپارگ، برنارد، آموزش در دوران کودکی، حسین نظری نژاد، انتشارات آستان قدس رضوی، سال 1366.
3- آقازاده، احمد ، آ. پ تطبیقی، جلد اول و دوم ،چاپ اول، انتشارات پیام نور .
4- آناستاری، تفاوت های فردی، مترجم: جواد ظهوریان ، چاپ دوم ، انتشارت آستانه قدس رضوی، سال 1369.
5- پژوهش های آموزشی ، پائیز 1370 ، دفتر پژوهشی وزارت آ.پ .
6- سره، صغری، «مجله رشد معلم ویژه دبستان و پیش دانشگاهی» ، سال دوازدهم
7- عیسی زاده منشی، مصطفی، تاثیر دوره آمادگی بر بر پیشرفت تحصیلی ، کلاسهای چهارم و پنجم، پایان نامه فوق لیسانس، دانشگاه تربیت معلم تهران، 1360
8- مصدقی، مجتبی، «مجله رشد معلم ویژه دبستان و پیش دبستان» دوره ششم، سال 72-1371.
9- مفیدی، فرخنده ، آموزش و پرورش پیش دبستانی، چاپ اول ، انتشارات پیام نور سال 1372
10- وزارت آموزش و پرورش ، طرح کلیات نظام جدید، انتشارات وزارت آموزش و پرورش خردادماه 67.
[1] -مفیدی، فرخنده ، آموزش و پرورش پیش دبستانی، چاپ اول، انتشارات پیام نور ، سال 1372 ، ص5
[2] -مفیدی، فرخنده ، آموزش و پرورش پیش دبستانی، چاپ اول، انتشارات پیام نور ، سال 1372 ، ص4
1-مصدقی ، مجتبی ، مجله رشد معلم ویژه دبستان و پیش دبستان ، دوره ششم، 72-1371 ، ص57.
2-مفیدی فرخنده ، آموزش و پرورش پیش دبستانی ، چاپ اول ، انتشارات پیام نور، سال 1372 ، ص41.
[5] - مفیدی ، فرخنده ، آموزش و پرورش پیش دبستانی ، چاپ اول ، انتشارات پیام نور، سال 1372 ، ص59-58
1-ادگاردفور ، آموختن برای زیستن ، رهنما ،مجید ، سال 1354 ، ص 8 .
2- سره، صفری، مجله رشد علم ویژه دبستان و پیش دبستان، سال دوازدهم ، ص 57.
1- مفیدی ، فرخنده ، آموزش وپرورش پیش دبستانی ، چاپ اول ، انتشارات پیام نور ، سال 1372 ،ص 81
1- مصدقی ، مجتبی، مجله رشد معلم ویژه دبستان و پیش دبستانی، دوره ششم ، سال 72ـ71، ص 37ـ 36 .
1 وزارت آموزش و پرورش، طرح کلیات نظام جدید ، انتشارات وزارت آموزش و پرورش ، خرداد ماه 67 .
2- آنا ستاری ، تفاوتهای فردی ، مترجم جواد ظهوریان ،چاپ دوم ، مشهد ، انتشارات آستان قدس رضوی ، سال 1369 ، ص 82 ـ 78.
1- عیسی زاده منشی ، مصطفی، تأثیر دوره آمادگی بر پیشرفت تحقیقی کلاسهای چهارم و پنجم، پایان نامه فوق لیسانس، دانشگاه تربیت معلم، تهران 1360 ، ص 48 ـ 45.
1- مهرگان ، 1373 ـ 1372 .
1- پژوهشهای آموزشی ، پائیز 1370 ، دفتر پژوهشی وزارت آ.پ.
