مطالعه تاثیر روش تدریس مشارکتی بر یادگیری و موفقیت تحصیلی دانش آموزان

٢ -روش پژوهش در این مطالعه از کتابها و مقالههای مربوط به مطالعات کیفی و کمی نمایه شده در پایگاههای اطلاعاتی همچون SID،مگیران، ایرانداک، گوگل اسکولار، پورتال علوم انسانی، ساینس دایرکت و... استفاده شده است. کلید واژههای استفاده شده برای سرچ عبارت بودند از: یادگیری مشارکتی، تاثیر تدریس مشارکتی بر موفقیت تحصیلی، عوامل موثر بر موفقیت و پیشرفت تحصیلی.

٣ -مبانی نظری

٣ -١ -پیشرفت تحصیلی

پیشرفت تحصیلی بیانگر میزان دستیابی به استانداردها و اهداف آموزشی است. به عبارت دیگر، به معنای موفقیت است و برای تعیین پیشرفت در تحصیل به کار میرود. پیشرفت تحصیلی سنجشی، از طریق آزمون تعریف می شود و در مفهوم کلی در حالی که متمایز از آزمونهای استعداد و هوش می باشد، آنچه را که در ریاضیات، تاریخ و غیره انجام گرفته است را میسنجد. به عبارت دیگر، پیشرفت تحصیلی

از شاگردان پیشرفت در دروسی همچون خواندن، نوشتن، حساب، علوم و تاریخ که به مهارت توسعه در حوزههایی از قبیل صنعت و تربیت بدنی مربوط می شود را میطلبد. مفهوم پیشرفت تحصیلی جوانب مختلفی دارد که رابطه بسیاری با شخصیت دانشآموزان کم سن دارد؛ حس موفقیت سر آغاز احساس خوب و احترام به خود است و حس شکست سر آغاز خشم و انتقاد از خود می باشد. بنابراین پیشرفت تحصیلی ممکن است به عنوان سنجشی از دانش، دریافت مهارتهایی در درس تخصصی یا گروهی از دروس تعریف شود. پیشرفت تحصیلی بر پیشرفت در درس مجزا و یا نمرات کل ترکیب یافته از چندین درس اشاره دارد. از این رو پیشرفت تحصیلی به کیفیت یادگیری کسب شده در یک درس و یا گروهی از دروس پس از یک دوره آموزشی می پردازد. محتوای آموزشی ممکن است بین کشورها و یا مناطق یک کشور متفاوت باشد؛ در حالی که روند تحصیل کم و بیش در همه جا یکسان است. فرآیند آموزشگاهی کم و بیش در هر جا شبیه به هم است. بیشتر محتوای آموزشی در مدارس طبق قاعدهای منظور می شوند که طبق آن قاعده یادگیری که در یک ترم یا سال صورت می گیرد، پایه یا پیش نیاز یادگیری که در ترم یا سال بعد ارائه می شود به شمار میرود. در هر مرحله در مدارس تعدادی سنجش پیشرفت تحصیلی به عنوان تعیین کننده موقعیت دانشآموزان و اساسی برای تصمیمگیری درباره معتقد است که پیشرفت ٣ فرصتهای بعدی برای یادگیری در مراحل بعدی به کار برده می شود. ترو تحصیلی یا آموزشی توانایی فعلیت یافته یا میزان توانش در تکالیف مدرسه می باشد که معمولاً به وسیله آزمونهای استاندارد مورد سنجش قرار می گیرند و به صورت واحدهای"سن یا پایه" بازگو می شوند و بر هنجارهای برگرفته از نمونهگیری گسترده از عملکرد شاگردان استوار می باشد.پیشرفت تحصیلی با فراگیری اصول و توانایی عمل کردن موثر بر روی اهداف و موضوعات مرتبط است. پیشرفت در مدرسه یا دانشکده را می توان به معنای هرگونه یادگیری مطلوبی دانست که در دانشآموزان مشاهده می شود. از اینرو هر رفتاری که فرا گرفته می شود ممکن است در چهارچوب پیشرفت جای گیرد. پیشرفت و عملکرد آموزشی نقش مهمی را در تعیین موقعیتهای افراد جامعه ایفاء می کنند. عملکرد تحصیلی خوب کلید موفقیت در پیشرفت از مدرسه تا دانشکده، دانشگاه و بعدها در دنیای کار می باشد. در جامعه، فرد به دلیل عملکرد تحصیلی خود بسیار محترم شمرده می شود.عملکرد تحصیلی خودانگاره فرد را می سازد و بر کل شخصیت وی اثر می گذارد. پیشرفت تحصیلی نه تنها در سطح فردی مهم می باشد بلکه پیشرفت کشور به آن وابسته است، چرا که استاندارد آموزشی مردم آن کشور را بالا میبرد و دانشمندان باهوشی را تحویل جامعه می دهد (رحمانی، ١٣٩6

٣ -٢ -تعریف تدریس

مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیتهای آموزشی که با حضور معلم در کلاس درس اتفاق میافتد اطلاق می شود.تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیتهای منظم، هدف مدار و از پیش طراحی شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است.آن قسمت از فعالیتهای آموزشی که به وسیله رسانهها و بدون حضور و تعامل معلم با دانشآموزان صورت می گیرد، به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابراین آموزش معنایی عام تر از تدریس دارد. به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است، ولی هر آموزشی ممکن است تدریس نباشد. چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد که عبارتند از: وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان- فعالیت براساس اهداف معین و از پیش تعیین شده - طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات- ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری (عفری، ١٣٩٧.(

٣ -٣ -یادگیری مشارکتی

یادگیری مشارکتی عبارت است از «راهبردهای آموزشی که دانش آموزان را قادر می سازد در گروه های ساختمند ناهمگن برای رسیدن به هدفی مشترک همکاری کنند در حالی که شخصا پاسخگو شناخته می شوند». این یادگیری به دانش آموزان فرصت می دهد مطالب آموزش داده شده را با هم تمرین کنند و از ساختارهای گروهی که منعکس کننده کلاس هستند استفاده کنند. در زمینه یادگیری مشارکتی اصل اساسی این است که ما در این گروه با هم هستیم. ما به یکدیگر کمک می کنیم تا موفق شویم. در دروسی که طی آنها دانش آموزان با کار با یکدیگر و کمک به هم به اهداف مشترک دست مییابند، بین دانش آموزان به هم پیوستگی مثبت برقرار است. آنان این گونه برداشت می کنند که اگر همهی اعضای گروه در جهت هدفی مشترک با هم کار کنند، با بازه و راندمان بهتری به اهداف میرسند. در گذشته توجه کلاس ها به راهبردهای مشارکتی بسیار اندک بود. با پیدایش تحقیقات بر یادگیری سازگار با مغز و هوش هیجانی لازم است که اهمیت به کار گیری یادگیری مشارکتی در صدر توجه قرار بگیرد.

٣ -4 -مشخصههای یادگیری مشارکتی

تمایز بین یادگیری مشارکتی با سایر فعالیت های که جنبه کار گروهی دارند تنها از طریق تعریف مشخصههای یادگیری امکان پذیر است. در این زمینه نظریه پردازان مختلف هر یک مشخصه های برای یادگیری مشارکتی ذکر کرده اند.

١ -4 -٣همبستگی مثبت

فعالیت ههای گروهی زمانی شکل مشارکتی به خود می یرد که اعضای گروه همه باور کنند که موفقیت هر یک، در گرو موفقیت فرد فرد اعضای گروه است. بنابراین برای تحقق هدف های گروه، این همبستگی ازراه های گوناگون مانند: تقسیم کار، توزیع منابع آموزشی و تعیین نقش افراد در گروه امکان پذیر است.

- ٢ -4 -٣ مسئولیت فردی

مسئولیت فردی به این معنی است که هر یک از افراد، خود را موظف بداند در مورد تکالیف تعیین شده برای گروه، به خوبی مطالعه کند و آنها را انجام دهد تا یاد بگیرد. زیرا او مسئولیت آموزش سایر اعضای گروه را نیز به عهده دارد. بنابراین، تمام اعضای گروه تلاش می کنند تا تکالیف تعیین شده را هر چه بهتر انجام بدهند تا نسبت به مسئولیت آموزشی خود کوتاهی نکرده باشند

. ٣ -4 -٣ -تعامل چهره به چهره (کنش متقابل)

در یادگیری به روش همیاری گروهی، پشتیبانی، تشویق و کمک همه افراد گروه به یکدیگر اهمیت زیادی دارد. این باور و اعتقاد، عامل محرک فعالیت های گروهی و مشوق تلاش های فردی در گروه است. از این رو، اعضای گروه را باید به مشارکت در بحث ها و تبادل نظرها با یکدیگر تشویق کرد.

٣ -4 -4 -مهارت های اجتماعی بخش مهم همیاری در یادگیری، آموزش مهارتهایی است که برای مشارکت مؤثر افراد در فعالیت های گروهی لازم است. معلم باید مهارتهای درون گروهی و مهارتهای اجتماعی از قبیل ارتباط اعضا با یکدیگر را مشخص کند. برخی از این مهارت ها عبارتند از: پیگیری وظایف و پا به پای گروه حرکت کردن، فهمیدن پاسخهای گروه و موافقت آگاهانه افراد با آنها، احترام گذاشتن به نظریه های اعضای گروه، گوش دادن به فردی که در حال سخن گفتن در گروه است، آرام و ملایم حرف زدن در گروه، نقد و بررسی نظریه های ارائه شده به جای انتقاد از افرادو.... معلمان باید این مهارتها و نظایر آن را که برای پرورش رفتارهای اجتماعی ددانش آموزان ضروری است، به آنان آموزش دهند.

- 5 -4 -٣پردازش گروه

در پایان هر فعالیت گروهی به دانش آموزان فرصت داده شود نحوه همکاری و همیاری گروه خود را بررسی و تحلیل کنند و پس از ارزشیابی، طرحهایی نیز برای بهبود کار گروهی ارائه دهند (راستگو،.(١٣٩٠

4 -نتیجه گیری

اندیشمندان، سیاستمداران، برنامه ریزان آموزشی، معلمان، پدران و مادران در سراسر دنیا تلاش می کنند تا شیوه هایی بیابند که بتوان با استفاده از آنها، کودکان امروز را برای زیستن در دنیای قابل غیر پیش بینی فردا آماده کرد. در چنین وضعیتی، کارشناسان تربیتی بر این باورند که تحمیل کوله بار سنگینی از دانش و اطلاعات به کودکان، به تنهایی کارگشای مسائل زندگی آیندهی آنان نیست. امروزه، مهم ترین وظیفه و نقش آموزش در مدرسهها آموزش شیوههای یادگیری و «پرورش آموختن برای زیستن» مهارتهایی است که فرد را قادر می سازند، خود راههای حل مسائل و کشف مجهولات را بیابد. دنیای امروز دارای ویژگیهایی است که با گذشته نزدیک تفاوتهایی اساسی دارد. بنابراین ادامه فعالیت نظام آموزش و پرورش امروز با روشهای تدریس سنتی که دانش آموز را منفعل و مطیع بار میآورد امکان پذیر نیست. اکثر متفکران و جامعه شناسان یکی از علتهای اصلی عدم موفقیت کشورهای جهان سوم را چند صدایی بودن جوامع کاری و نظایر آن میدانند و در مقابل، یکی از دلایل اساسی کشورهای پیشرفته را ترغیب و تمرین دانش آموزان به انجام کار مشارکتی و پرورش روحیه همکاری و گروهگرایی در آنان به شمار میآورند (قهار و همکاران، ١٣٨٨.(با توجه به تأثیر بسیار زیاد روش تدریس معلم در یادگیری بهتر دانش آموزان و لزوم تحول در امر آموزش و پرورش و داشتن جوانانی با روحیه کار گروهی بالا، لازم است که به سمت روشهای تدریس فعال و متکی بر فراگیر حرکت نماییم و در کنار آن به یادگیری معنادار دست یابیم. بنابراین معلمان باید روشهای فعال تدریس را به خوبی فرا گرفته و این روشها را در کلاسهای درس اجرا کنند و همچنین در جهت تغییر نگرش دانشآموزان نسبت به گروهگرایی نیز گام بردارند زیرا اگر دانش آموزان نسبت به این روشها نگرش مثبتی نداشته باشند، قطعا پذیرای آنها نیستند و این روشها هرچند مفید بی اثر خواهند بود.

فهرست منابع و مآخذ

١.عبیری، مرجان (١٣٨٩.(مقایسه تاثیر روش تدریس همیاری (مشارکتی)، اکتشافی و سخنرانی بر پیشرفت تحصیلی و نگرش نسبت به درس فیرزیک در دانش آموزان دختر پایه اول متوسطه منطقه سنگر. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی. ٢.کرامتی و همکارا (١٣٩٢.(تأثیر یادگیری مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی و اضطراب امتحان. فصلنامه نوآوریهای آموزشی. شماره 44،سال یازدهم. ٣.رحمانی، صادق. (١٣٩6.(اثر یادگیری مشارکتی بر مهارتهای ارتباطی، انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانشآموزان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور همدان 4.فرهادی رودباری، رضا (١٣٩٧.(مقایسه تاثیر روشهای تدریس سخنرانی و همیاری بر میزان یادگیری درس مطالعات اجتماعی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی (مطالعه موردی شهرستان سوادکوه شمالی). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه مازندران. 5.اسمعیلی، رسول و حسنی، فریبا (١٣٩4.(تاثیر روش یادگیری مشارکتی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان کم توان ذهنی. فصلنامه تعلیم و تربیت استثنایی، شماره ١٠٩،جلد یک. 6.یزدیان پور، ندا؛ علیرضا، حقانی؛ فریبا (١٣٨٨.(تاثیر آموزش به روش پروژه ای و مشارکتی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر سوم تجربی فولاد شهر در درس آمار و مدل سازی. دانش و پژوهش در علوم.٩٨-٢٢،تربیتی ٧.کرمی، مرتضی؛ محمدزاده قصر، اعظم؛ افشاری، معصومه (١٣٩١.(تاثیر روش تدریس مشارکتی بر گروه گرایی و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه در شهر مشهد. پژوهش در برنامه نویسی درسی. سال نهم، دوره دوم، شماره 6. ٨.نصیری، ف؛ خیرخواهان، س، چتری، م. (١٣٩4.(دومین کنفرانس ملی روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شادگان، اسفند ١٣٩4. ٩.تمنایی فر، محمدرضا؛ گندمی، زینب (١٣٩٠.(رابطه انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی در دانشجویان. فصلنامه راهبردهای آموزش. 4،١٩-١5. ١٠.عفری، جمیله (١٣٩٧.(مقایسه اثربخشی روش تدریس مشارکتی و روش تدریس حل مساله بر میزان پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی. ١١.راستگو، معصومه (١٣٩٠.(بررسی تاثیر یادگیری مشارکتی و یادگیری سنتی بر پیشرفت تحصیلی درس عوم دانش آموزان پایه سوم راهنمایی شهرستان شاهین دژ و محمودآباد. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور واحد تهران ٢.قهار، هادی؛ بوسلیکی، حسن؛ عالم زاده نوری، محمد (١٣٨٨.(کارگروهی: ضرورتها و مزیتها. هفته نامه پگاه حوزه، شماره ٢٧4

13- Garshasbi, A. (2017). The impact of a cooperative learning model on students’ self motivation and academic performance in high school. Malaysian Online Journal of Educational Management, 4, 3, 37 – 51. 14- Zakaria, E. , Solfitri, T. , Daud, Y. , & Abidin, Z. (2013). Effect of cooperative learning on secondary school students’ mathematics achievement. Creative education 4, 98-100. 15- Tran, V. D. (2014). The effects of Cooperative Learning on the AcademicAchievement and Knowledge Retention. Interational journal of higher education. Giang University Vietnam. Availableonline at: http//dx. doi. org/10. 5430. www. Sciedu. calijhe.