بر اثر بهبود وضع پزشکى و بهداشتى در سراسر جهان، جمعیت جهان به‌طرز بى‌سابقه‌اى افزایش یافته است. این بهبودها به افزایش امید زندگى کمک کرده‌اند. پیشرفت فنون پزشکى به‌ویژه در کاستن نرخ مرگ و میر در زمان تولد و یا دوران کودکى که در گذشته رواج داشت، نقش تعیین‌کننده‌اى داشته است. وانگهی، درمان بسیارى از بیمارى‌هاى بزرگسالان کشف شده است، حال آنکه در گذشته دور آدم‌هاى بسیارى بر اثر همین بیمارى‌ها دچار مرگ مى‌شدند.
بررسى‌ها نشان داده‌اند که میان منزلت اجتماعى فرد و نرخ بارورى رابطه‌اى برقرار است. افرادى که به طبقات پائین‌تر وابسته هستند، از افراد طبقات متوسط و بالاتر فرزندان بیشترى دارند. آنهائى که ریشه‌هاى روستائى دارند و از سطح تحصیلات بالائى برخوردار نیستند، نرخ زاد و ولد بالاترى دارند. نرخ زاد و ولد در میان شهرنشینان و تحصیلکردگان، پائین است.
یکى دیگر از عوامل مؤثر در افزایش جمعیت جهان، پیشرفت تکنولوژى است. تحولات تکنولوژیک منابع غذائى انسان‌ها را افزایش داده، سطح مراقبت‌هاى پزشکى را بالا برده و در مجموع، به بالا رفتن سطح زندگى کمک کرده است. از سوى دیگر، انتقال از جامعه روستائى به جامعه شهری، باعث شده است که رشد جمعیت کاهش یابد. در یک اقتصاد شهری، فرزندانِ بیشتر نه مایهکمک اقتصادى بلکه به‌بار آورنده مشکلات اقتصادى به‌شمار مى‌آیند. دگرگونى رویکردهاى زنان نسبت به نظارت زاد و ولد و اهمیتى که بسیارى از زنان به پیشرفت شغلى آنها نشان مى‌دهند، نیز رشد جمعیت را محدود ساخته است
به لحاظ رشد جمعیت، ما در دهه ی 55 تا 65 بالاترین رشد جمعیت را داشته ایم. یعنی 4/3 درصد که با احتساب آمار مهاجرین به حدود 4 درصد می رسد. این رشد جمعیت باعث شد که جمعیت کشور ما کمتر از 25 سال یعنی از سال 45 تا 65 دوبرابر شود. و این رشد از عوامل در دستور کار قرار گرفتن سیاست های کنترل جمعیت توسط دولتهای قبل و پس از انقلاب بود. (با اجرای این سیاست ها، رشد جمعیت در دهه ی 65 تا 75 به نصف کاهش پیدا کرد و به 96/1 رسید و این روند کاهشی همچنان ادامه یافت و در دهه ی بعد یعنی 75 تا 85 رشد جمعیت ایران به عدد 61/1 رسید. به رغم کاهش شدید نرخ رشد جمعیت،سیاست های کاهش رشد جمعیت بدون توجه به عواقب و پیامدهای(اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاس، و حتی امنیتی) ادامه پیدا کرد. رشد جمعیت در 5 ساله ی اخیر یعنی 85 تا 90 به عدد 3/1 رسیده است.
جمعیت هر کشوری در اثر باروری و زاد و ولد و همچنین مهاجرت‌ها تغییر می‌یابد. تعداد موالید در هر سال به نرخ باروری و تعداد زنان در سنین باروری (ساخت سنی جمعیت) بستگی دارد. نرخ باروری تابع وضعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه است. از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر کاهش نرخ باروری، می‌توان به افزایش میزان باسوادی و سطح تحصیلات زنان، بالا رفتن سن ازدواج و کاهش میزان مرگ و میر نوزادان و افزایش هزینه آموزش، تربیت و بزرگ کردن کودکان اشاره کرد. میزان مرگ و میر نیزدر کاهش جمعیت مؤثر است. علاوه براین، ساختار سنی جمعیت یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر مرگ و میر است. هر چه ساختار سنی یک کشور جوان‌تر باشد، میزان مرگ و میر پایین‌ترخواهد بود. بهبود شرایط بهداشتی و پیشرفت‌های علم پزشکی، بالا رفتن سطح آگاهی و سواد مردم، نرخ مرگ و میر به‌خصوص مرگ و میر کودکان را نیز کاهش می‌دهد.